คิดก่อนไปสอน
ทำงานอยู่กับเรื่องวิสาหกิจชุมชน-ธุรกิจชุมชน-กลุ่มอาชีพในชุมชน มานานพอสมควร เฝ้าดูและลงไปคลุกฝุ่นกับขบวนการพัฒนาองค์กรประเภทนี้มาอยู่บ้าง ได้ประโยชน์ส่วนตัวมาไม่น้อย เช่นชาวบ้านเขาเอ็นดูก็มีของฝากมาให้เป็นผลิตภัณฑ์ของเขานั่นแหละ หลายครั้งที่ทำร้ายจิตใจเขาเพราะเราใช้สมองซีกซ้ายคิด คิดว่ามันมีเหตุผลสมควรไหมที่จะรับของเขา เอาไปแล้วใช้อะไรได้ เป็นภาระต้องจัดการต่อไปอีก ถ้าเขาเก็บไว้ก็เอาไปขายได้ คิดแล้วภูมิใจมาก จนคนใกล่ชิดถามว่าใช้อะไรคิด จึงลองใช้สมองซีกขวาคิด ก็มีเหตุผลที่ไม่ต้องสมเหตุสมผลแบบระบบการประกอบการก็ได้ มันป็นผลทางจิตใจ คนให้รู้สึกดีมากที่ได้ให้ เขาไม่คิดว่าเขาเสียอะไร คนรับก็ควรจะต้องรู้สึกดี ๆ ที่จะรับ แล้วมีตวามสุขไปกับการได้รับ ไม่จำเป็นต้องมีความสุขกับอรรถประโยชน์ของสิ่งที่ได้รับ แต่เป็นการมีความสุขในการรับที่ทำให้ผู้ให้เกิดความสุขจากการให้
ถ้าได้คิดใหม่เป็นการรับเพื่อการให้ การให้และการรับก็จะมีคุณค่า มีความยั่งยืน การให้และการรับจึงไม่ใช่เพียงแค่เหตุการณ์แต่มันหมายถึงกระบวนการและอุบายในการสร้างความสัมพันธ์ที่เชื่อมโยงด้วยความรู้สึกของการเป็นผู้ให้และผู้รับ ที่มีพื้นฐานความเป็นมนุษย์ซ่อนอยู่เบื้องหลังคือการเป็นผู้มีความรู้สึกกตัญญู รู้คุณ หรือมีความรู้สึกดี ๆ จากการมีสิ่งที่ให้เป็นสื่อ
ในสมัยเด็ก ๆ เมื่อมีคนจากต่างหมู่บ้านนำข้าวเหนียวมาให้ที่บ้านในเทศกาลตรุษจีน ก็เป็นอันคิดต่อได้ว่าจะต้องตอบแทนเขาด้วยการส่งไก่และขนมไปให้เขาหลังเทศกาลตรุษจีน ถ้าคิดแบบเหตุและผลพื้น ๆ ประกอบกับมิจฉาทิษฐิ ก็จะได้เป็นว่า คนเอามาให้เขาคาดหวังจะได้ของตอบแทนจากบ้านของเรา เป็นความลำบากของเราที่จะต้องตอบแทนเขาอีก จริง ๆ แล้วเราหาซื้อข้างเหนียวมาทำขนมนี่มันก็ไม่เดือดร้อน ไม่ต้องทำของเพิ่มเผื่อแจกกันด้วย เราก็ไม่ต้องลำบากเดินทางเอาของไปให้ แล้วก็ต้องอธิบายว่าเป็นใคร ลูกใคร เรียนที่ไหน พอถึงสาร์ทไทยก็มีอีก เราก็อยู่เฉย ๆ ทำไมต้องเอากระยาสาร์ท เอากล้วยไข่มาให้ แต่อันนี้ดี เราได้กินของอร่อย คิดว่าเป็นกำไร พอถึงเทศกาลคนลาวไหว้ผีเรือนก็มีของมาฝากบ้าง ที่นี้กินไม่เป็น ก็เป็นทุกข์ว่า เอามาทำไม ไม่รับก็ไม่ได้ แถมถูกบังคับให้กินอีกต่างหาก คิดว่าได้มาแต่ก็ขาดทุน ความคิดเป็นอย่างนี้มาเรื่อย ไม่มีใครอธิบายตามจริตที่อยากฟัง ได้ยิยคำสอนแต่เพียงว่า มันก็ดีแล้ว เขาคิดถึงเรา เราคิดถึงเขา ช่วย ๆ กันไป พอมีอะไรอย่างอื่นก็เอาไว้พึ่งพากันได้ แล้วก็ไม่ได้นะรับของจากเขาแล้ว ต้องรู้จักตอบแทน อย่ารับอย่างเดียวต้องให้ด้วย แต่ถ้าให้แล้วต้องไม่หวังว่าจะได้นะ เดี๋ยวจะเป็นการแลกเปลี่ยนที่เรียกว่า"ให้เทียมขอ"
